برای تعریف حسابداری چند سطحی باید بدانیم که معادله اصلی حسابداری (دارایی = بدهی + سرمایه)، دربرگیرنده سه حساب اصلی و کلی حسابداری است. بهصورت کلی قابل ذکر است که این سه نوع حساب کلی و دائمیای که معادله حسابداری را تشکیل میدهند، سرمنشأ کلیه حسابها در حسابداری میباشند؛ به عنوان مثال داراییها: کلیه اقلام دارایی را شامل میشود مانند صندوق، بانک، حسابهای دریافتنی و ….
دانستن ماهیت هریک از حسابهای تشکیلدهنده معادله مذکور نیز لازمه کاری هر حسابدار میباشد. چرا که وقتی ماهیتهای این حسابها را بدانیم، حسابهای زیر مجموعه را نیز میتوان بهتر شناسایی نمود و موفقتر بود.
به غیر از حسابهای دائمی فوق الذکر، حسابهای موقت نیز وجود دارند. حسابهای موقت بهصورت کلی شامل حسابهای هزینه، درآمد (حسابهای خلاصه سود و زیان) و برداشت و … میباشند.
طبقه بندی حساب ها
در راستای استفاده بهینه از انواع حسابهای فوق، برای هریک از آنها زیر مجموعههایی تعریف میکنند. به عنوان مثال زیر مجموعه داراییها حسابهای مربوطه تعریف میشود، این حسابها شامل کلیه اقلام دارایی میشود.
اگر تمامی حسابهای دارایی را مستقیم زیر مجموعه حساب اصلی داراییها ثبت نماییم، دسترسی به حجم بالای حسابها بسیار سخت و حتی خارج از امکان است. این قانون شامل بدهیها، حسابهای سرمایهای و کلیه حسابهای موقت نیز میشود.
به منظور سهولت در کار، کلیه حسابهای مذکور، طبقهبندی میشود. در حسابداری حداقل سه نوع حساب برای هر سیستم حسابداری وجود دارد. عناوین این حسابها عبارت است از حسابهای کل، حسابهای معین و حسابهای تفصیلی. این سه طبقه مذکور، حداقل طبقهبندی و تعداد طبقات در حسابداری است.
حساب کل
کلیترین تقسیمبندی و طبقهبندی در حسابداری چند سطحی است. برای هریک از اجزای معادله حسابداری، میتوان نامحدود حساب کل تعریف کرد. اگرچه استانداردهایی برای تشکیل حسابهای کل وجود دارد ولیکن بهصورت کلی هیچ محدودیتی برای تعریف حسابهای کل، وجود ندارد و حسابدار با تشخیص خود میتواند به تعریف حسابهای کل بپردازد.
به عنوان مثال برای کلیه اقلام داراییها، میتوان حساب کل مختص به آن را تعریف نمود. مثلاً برای حسابهای بانکی میتوان حساب کلی با عنوان “بانک”، برای حسابهای دریافتنی، حساب کلی با عنوان “حساب اشخاص” و … در نظر گرفت. این تعریف، محدودیتی ندارد و همانطور که اشاره شد، محدودیتی برای این موضوع وجود ندارد.
برای هریک از حسابهای بدهی و سرمایه و حسابهای موقت نیز این فرآیند ثابت است. همانگونه که اشاره شد کلیترین تقسیمبندی حسابها را حسابهای کل مینامند.
حساب معین
پس از تعریف حسابهای کل، زیر مجموعه هریک از آنها به تعریف حسابهای معین پرداخته میشود. حساب معین در واقع دومین طبقه حسابها محسوب میشود و نسبت به حسابهای کل، جزئیتر است. برای مثال برای حساب کل “بانک”، میتوان حسابهای معینی با عناوین “حساب بانکهای ملی”، “حساب بانکهای ملت” و یا عناوینی با عنوان “حسابهای جاری” ، “حسابهای پس انداز” و … تعریف کرد.
در تعریف حسابهای معین نیز محدودیتی از لحاظ تعدادی و یا انتخاب عناوین وجود ندارد و حسابدار با توجه به تجارت خود میتواند به تعیین و تشکیل حسابهای معین بپردازد.
اگر بخواهیم مثالی نیز برای حسابهای موقت ارائه نماییم، به عنوان مثال برای حساب کل “هزینه” میتوان معینهایی با عناوین “هزینه پذیرایی”، “هزینه قبوض پرداختی” و غیره تعریف نمود.
حساب تفصیلی
حساب تفضیلی جزئیترین نوع تقسیمبندی حسابها در حسابداری میباشد. برای هر یک از حسابهای معین، میتوان نامحدود حساب تفصیلی درج نمود.
مثلاً برای حساب کل “بانک” و معین “حساب بانکهای ملی” میتوان کلیه حسابهای بانکی شرکت یا فروشگاه در بانک ملی را بهعنوان حساب تفصیلی مربوطه در نظر گرفت؛ مثلاً حساب تفصیلی “حساب بانک ملی با شماره حساب 123456” و …
برای حساب معین “حقوق پرسنل” میتوان اسامی اشخاص را بهعنوان حساب تفضیلی تعریف نمود.
انواع سطوح حسابداری
همانگونه که اشاره شد به منظور امکان ثبت اطلاعات و سهولت در کار، به طبقهبندی حسابها پرداخته میشود. این حسابها شامل حسابهای کل، حسابهای معین و حسابهای تفصیلی میباشند، این سه طبقه در واقع سه سطح حسابداری را تشکیل میدهند.
